Jaką rolę w relacjach partnerskich pełnią pieniądze? Okazuje się, że w niektórych domach są sposobem na terror. Do rodzajów przemocy domowej, które opisywaliśmy w poprzednich artykułach, również zalicza się tzw. przemoc ekonomiczna, czyli zachowania mające na celu kontrolę zdolności jednego partnera wobec drugiego do nabywania, utrzymywania i korzystania z zasobów ekonomicznych gospodarstwa domowego. Jest to nadużycie, którego celem jest utrzymanie dominacji i kontrola pantera.
O przemocy ekonomicznej mowa jest wtedy, gdy sprawca używa pieniędzy lub innych dóbr materialnych do zaspokojenia władzy i kontroli partnera lub przerzuca na niego odpowiedzialność za prowadzenie domu. Wobec ofiary najczęściej stosowanymi praktykami są:
– uniemożliwienie dostępu do konta bankowego,
– wydzielanie pieniędzy i kontrola wydatków
– utrudnianie podjęcia pracy,
– podejmowanie działań powodujących utratę pracy.
– niszczenie rzeczy osobistych ofiary lub wspólnych,
– pozostawienie bez opieki osoby, która z powodów zdrowotnych, wieku lub niepełnosprawności nie może podjąć pracy zarobkowej.
Sprawca uzależnia przekazanie pieniędzy od spełnienia jego warunków i szantażem zmusza ofiarę do uległości i posłuszeństwa. Przemoc ta może być stosowana prze obie płcie, ale z przeprowadzonych w 2010 roku badań wynika, że zdecydowana większość, bo aż 70% ofiar stanowią kobiety. Centrum Praw Kobiet do zakresu przemocy ekonomicznej wobec kobiet zalicza również m. in. zarządzanie przez męża dobrami żony bez jej zgody, zmuszanie do fałszywych zeznań podatkowych, zaciąganie kredytów bez zgody małżonki, odmowa pójścia do pracy.
Ze względu na charakterystyczne zachowania sprawców, można wyróżnić kilka typów:
– typ żerujący – okrada partnerkę, zmusza do pracy i oddawania pieniędzy,
– typ sadystyczny – czerpie poczucie władzy i przyjemności z zależności finansowej partnerki,
– typ narcystyczny – buduje wyjątkową pozycję w rodzinie, np. daje prezenty,
– typ kompulsywny – nadaje pieniądzom szczególne znaczenie, które traktuje jako wyraz szacunku dla jego ciężkiej pacy; często o tym przypomina,
– typ ukryty – nie wyraża wprost zarzutów związanych z pieniędzmi, ale w kłótni używa argumentów typu: pamiętaj, kto tu zarabia i cię karmi,
– typ niedojrzały – musi być utrzymywany przez partnera, ale sam nie podejmie świadomie pracy.
Przemoc ekonomiczna jest szczególnie bolesna dla partnera, który nie pracuje, zajmuje się najczęściej wychowywaniem dzieci. Finansowe uzależnienie od osoby, która stosuje przemoc może wpędzić współmałżonka w pułapkę biedy i ubóstwa: wypadnięcia z rynku pracy, dezaktualizacji kwalifikacji zawodowych, osiągnięcia wieku, w którym trudniej znaleźć zatrudnienie. Za tym idą poważniejsze skutki. Ofiara może popaść w depresję, nerwicę, obniża się samoocena. Osoba uzależniona finansowo od partnera pozbawiona jest wiary we własne siły. Bardzo często nie czuje się zdolna do opuszczenia tyrana.
Przemoc ekonomiczna jest równie groźna, jak inne rodzaje przemocy. Dlatego warto zgłaszać te przestępstwo, choć to trudne i bolesne. W Polskim prawie za znęcanie się materialne nad ofiarą można dostać od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Instytucje, gdzie można szukać pomocy: